Vandaag Pinksteren of Sinksen, feest van de H. Geest en aanvang van de christelijke kerk, met Petrus als eerste leider.

Bij onze vroegere kunst- en architectuurwandelingen in Keulen kwamen we voorbij één van de laatst overgebleven dubbelkerken in Duitsland: de Sint-Petruskerk en de Ceciliakerk. Terwijl Sint-Petrus een parochiekerk was, behoorde de Ceciliakerk toe aan een klooster. Vandaag is deze laatste nu onderdeel van het Schütgenmuseum voor middeleeuwse religieuze kunst. De Sint-Petruskerk is veel ouder. Nu staat er een gotische kerk uit 1513-1525, maar de westtoren is romaans uit 1170 en archeologische opgravingen wijzen op sporen van een eerste kerk uit de laat-Romeinse tijd. Na een sanering in 2000 wordt de kerk nu gebruikt voor wisselende tentoonstellingen van eigentijdse kunst.

Voor ons in Vlaanderen is de kerk beroemd om wille van de band met Rubens. De familie Rubens was immers Antwerpen ontvlucht omdat vader Rubens calvinistische sympathieën had en hij in Antwerpen het risico liep om als ketter vermoord te worden (een beetje zoals zijn tijdgenoot Mercator die een 15-tal jaar eerder naar Duisburg uitweek en daar ook gebleven is). In Keulen wordt vader Rubens verwikkeld in een uitgelekt liefdesavontuur met de prinses van Oranje. Hij wordt tot gevangenisstraf veroordeeld. Zijn vrouw krijgt hem op borgtocht vrij en ze verhuizen naar Siegen waar in 1577 Pieter-Paul geboren wordt als 6e kind. Een jaar later keert de familie terug naar Keulen, in de parochie Sint-Petrus. Vader Rubens sterft in 1587 en wordt in de Sint-Petruskerk begraven.  De moeder van Pieter-Paul verzoent zich opnieuw met de katholieke kerk en keert terug naar Antwerpen. Pieter-Paul zal zijn leven lang trouw blijven aan de katholieke regeerders van de Spaanse Nederlanden. Op het einde van zijn leven, in 1639, schildert hij voor de Sint-Petruskerk uit zijn jeugd de kruisiging van Sint-Petrus, een groot schilderij dat er al die eeuwen is blijven hangen.

                     

Zeer recent is het schilderij voor restauratie verwijderd. In plaats daarvan hangt er tot eind noveber 2020 een “Grijze Spiegel”, onderdeel van een kunstinstallatie uit 2018 van de Duitse hedendaagse kunstenaar Gerhard Richter (° 1932 Dresden).

Rubens creëerde een barokke compositie die doorheen de overdreven dramatiek ook existentiële vragen stelt. De sterke gespierde lichamen zijn slechts uiterlijke schijn, de echte realiteit is heel wat fragieler, zit van binnen en is niet zomaar af te beelden.  De 'Grijze Spiegel' staat voor Richter’s voortdurende twijfel of wat we zien overeenkomt met de realiteit van wat wordt waargenomen. De ‘Grijze Spiegel’ toont alleen maar schijnbare beelden. Zo is dit late werk van Richter een waardige plaatshouder van het late werk van Rubens.

______

En als muziekselectie, een gelijkaardig duo: enerzijds een barokke aria van J.S. Bach en daartegenover een hedendaagse aria van Arvo Pärt. Richter's grijze spiegel in plaats van Rubens. Pärt's minimalistische Veni Creator tegenover het eeuwige vuur der liefde van Bach.

• Van J.S. Bach,  Cantata BWV 34 ' O ewiges Feuer, O Ursprung der Liebe'. Opgenomen in de Waalse Kerk in Amsterdam en uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging o.l. v. Jos van Veldhoven. Deze opname kadert in  hun initiatief 'All of Bach', om alle werken van J. S. Bach te verzamelen en ter beschikbaar te stellen aan het publiek.

• Van Arvo Pärt, Veni Creator uit  Creator Spiritus, hieronder te beluisteren. In 2006 geschreven voor koor en orgel, later herwerkt voor koor en strijkorkest. Hier een uitvoering door Theatre of Voices, Ars Nova Copenhagen.

Voor de laatste selectie waren we geïnspireerd door een selectie van 12 composities, 'muziek voor Pinksteren om te koesteren', opgesteld door journalist en schrijver Piet Van Loof en gepubliceerd op de website van Kerknet.