In 2015 publiceerde de KANTL, de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren, een eerste editie van de Literaire Canon van de Nederlandstalige Literatuur. Vandaag, 26 juni 2020 en vijf jaar later, krijgt de lijst een eerste update. Het canonproject kadert in het geïntegreerde letterenbeleid van de Vlaamse overheid rond leesbevordering en erfgoedbeleid. 

Je zou deze canon kunnen zien als de topstukken in het museum van de Nederlandstalige literatuur, ons literair verleden en dus een instrument voor het onderwijs, de overheid, de uitgeverijen en het brede lezerspubliek. Klik hier voor een artikel in De Lage Landen - Ons Erfdeel waar alle wijzigingen gecommentarieerd worden. 

De meest opvallende verandering is de schrapping van Jef Geeraerts’ Gangreen 1. Ongetwijfeld heeft de recente aandacht voor dekolonisatie daartoe bijgedragen.

Klik hier om naar de website van het canon te springen. De selectie is chronologisch opgebouwd. Je kan op elk werk klikken om meer gegevens te vinden over het werk en de auteur, of om een fragment te lezen, of om een link te vinden naar een interview of andere bronnen. Of lees eerst de volledige blog, om nadien terug te keren voor verder onderzoek.

Uiteraard kan je je vragen stellen bij het nut van het opstellen van een canon. Waarvoor dient het? Wat zijn de criteria om geselecteerd te worden? Staan er wel voldoende vrouwen op de lijst? Het debat over het instituut van de canon is al even interessant als de selectie zelf.

Luister naar enkele kritische geluiden van 2 vrouwen, Rika Ponnet en Gerda Dendooven, 2 getuigenissen die de canoncommissie de volgende keer zeker niet meer naast zich neer kan leggen.

Niettemin pleiten ze niet voor een afschaffing van het literair canon, want het blijft belangrijk om bepaalde cruciale werken terug in de spotlights te brengen.

Als je het canon inderdaad vergelijkt met een museum van de Nederlandstalige literatuur, dan is het normaal dat je af en toe topstukken gaat wisselen vanuit de reserves. En voor het publiek blijft het leuk om eens door de zalen te wandelen, hier en daar iets in detail te bekijken en met een zekere nostalgie terug te denken aan de vroegere schooltijd met verplichte lectuur.

Maar veel boeiender wordt het als je van een bevlogen gids uitleg krijgt. Dan wordt dit erfgoed terug levendig en actueel. Hieronder enkele voorbeelden.

Gerda Dendooven over Pallieter van Felix Timmermans, een ode aan de verwondering, een ode aan levenslust. Zij spreekt over Timmermans als een schilder in taal. Alhoewel  het boek zich afspeelt in Vlaanderen en het boek door de Vlaamse Beweging gerecupereerd werd, is het niet louter een streekroman, maar heeft het universele dimensies. In essentie gaat dit boek over de mens in zijn verbond met de natuur, 'een soort handleiding of bijbel voor al wie de natuur wil herstellen'.

Gerda Dendooven schuwt ook niet om te spreken over het niet onbesproken  succes van Timmermans in Duitsland tijdens het interbellum en erna, toen Pallieter in het Duits vertaald werd.

Classicus en essayist Luc Devoldere (hoofdredacteur De Lage Landen - Ons Erfdeel) vertelt over het werk van J.C. Bloem.

Rika Ponnet over Van de koele meren des doods van Frederik van Eeden, een boek dat voor haar van enorme betekenis gebleven is, en dat sinds ze het voor het eerst las op zestienjarige leven. Een boek dat ze aanraadt aan al wie te maken heeft met psychiatrische zorg of interesse heeft in psychologie. Een boek dat in die context nog altijd zeer actueel is. Van Eeden, zelf een psychiater van opleiding, slaagt er meesterlijk in om de getormenteerde figuur van het hoofdpersonage levensecht weer te geven.

In dit filmpje vertelt schrijver Jeroen Theunissen over de overrompelende kracht van Elckerlijc, een theaterstuk uit de tweede helft van de 15de eeuw.