Van Camus naar Bruegel. Het surrealisme van onze quarantainetijd spookt door mijn hoofd. Terwijl een virus alle bedrijvigheid stillegt en de mensen in huisarrest 'gevangen' zet, viert de zon de lente en verwarmt de aarde met haar gloed. Met andere woorden, ze trekt er zich niets van aan. 

Dit tafereel, waarbij het gemeenschapsleven quasi stil ligt en éénieder zijn eigen leven leidt binnen de huiskring, doet me terugdenken aan de vijfminutenspeech van Erik waar hij sprak over Bruegel, de dichter W.H. Auden en empathie. In het schilderij “Val van Icarus” valt het op hoe het leven gewoon zijn gangetje gaat: voor de boer die ploegt of voor de visser of voor de herder of voor het schip dat  gaat aanmeren of ook voor de zon die  ondergaat zoals ze elke dag doet.  In de onmiddellijke nabijheid echter speelt zich  een drama af. Deze absurde onverschilligheid van het leven was ook het thema bij Camus.

Dit schilderij van Bruegel is opgezet als een ‘tableau vivant’ (letterlijk vertaald als “levend schilderij”). Tableaux vivants zijn -volgens wikipedia- zwijgende en statische uitbeeldingen door levende personen en dieren van een Bijbelse passage, een belangrijke historische gebeurtenis, een allegorie, enz. Ze zouden ontstaan zijn rond het kerstgebeuren, waarbij een stal met mensen en dieren in scene gezet werd om de geboorte van Christus uit te beelden. Schilders als Van Eyck, Bruegel en Jeroen Bosch zagen in de 'tableaux vivants' een nieuwe mogelijkheid om een verhaal te vertellen. In grootse schilderijen maakten ze een soort snapshot die bulkt van diverse taferelen met vele personages, decors en attributen in een groots opgezet landschap. Alhoewel de taferelen naadloos in elkaar overvloeien, beelden ze elk een andere scene uit. Het algemeen thema verdwijnt in de ruis van de afgebeelde bezigheden.

Neem nu ook een ander schilderij van Pieter Bruegel de Oude: ‘Christus draagt het kruis', uit 1564, een werk dat past in deze vastentijd. Via de link die Erik ons gaf in een vorige post over Van Eyck, kunnen we inzoomen tot op elk detail. 

http://www.insidebruegel.net/#p/v=udroom&lan=en&a=1025&x=s:3_l:2_v1:1025,vis_v2:1025,irr

Zo’n schilderij vraagt tijd om te bekijken. Je ziet het geheel, maar dat biedt geen houvast. Er zijn taferelen die te maken hebben met episodes uit de bijbel, zeker de ontroostbare Mariafiguur op de voorgrond. Maar vele andere taferelen lijken meer op scenes uit het dagelijkse leven. Er zijn mensen te zien van alle klassen en standen, spelende kinderen, ouderen, twistende mensen, keuvelende vrouwen, deugnietjes, ... maar ook nogal wat militairen en ordehandhavers. Blijkbaar is er toch wat onrust in het land. Bovenaan rechts lijkt er iets te gaan gebeuren. Daar is een ware volkstoeloop. Ongeveer in het midden van het schilderij en onopvallend wordt het hoofdthema uitgebeeld: Christus draagt het kruis op weg naar Golgotha. Een fait-divers in het dagelijkse leven van de mensen, een gebeuren dat zich op de achtergrond afspeelt, terwijl dit juist één van de belangrijkste gebeurtenissen is van onze westerse geschiedenis. De zwarte kraai rechts zit op een galgenrad en voorspelt weinig goeds.

Misschien fungeerde dit werk ook als politiek pamflet om de wantoestanden van de Spaanse bezetter aan te klagen?  Maar het zou ook een pamflet kunnen zijn van Bruegel als zoekende mens en humanist: hoe kan een mens omgaan met het kwaad, ziektes, verdriet, bedrog, oorlog,… De figuur van de marskramer op de voorgrond, met zijn rug naar ons toe (is het Bruegel zelf die toekijkt?) neemt schijnbaar afstand van het gebeuren, doet niet mee aan de volkstoeloop en blijft rustig kijken naar het schouwspel. 

Als je je blik verticaal laat oplopen van de marktkramer naar de molen op de berg, zie je aan de voet van de molen een molenaar. Hij leunt tegen de rots, schijnbaar onverschillig voor wat zich beneden afspeelt. Juist onder de top, een koppeltje tortelduiven die van de 2 raamopeningen in de rotswand hun nest lijken te maken. Een nieuw leven dient zich aan.